Sassayin, Sassaim ou Sasanha


Introdução:

SassayinSassaim ou Sasanha é o nome que se dá ao ritual do Candomblé para retirar a energia vital das folhas e extrair o seu sangue (sumo), "Sangue de origem vegetal", no sentido de purificar e alimentar os objetos sagrados e o corpo dos iniciados, possibilitando o equilíbrio e a renovação das energias. O orixá Osanyin dono dos segredos de todas as folhas é saudado em todas as cantigas
O ato de cantar as folhas sagradas ou rezar as folhas, com cantigas específicas para cada folha, reconhecidas pelo nome da folha (ewe) e seu conteúdo que é o atributo da folha, utilizado principalmente na preparação do abô, chamada de água sagrada na feitura de santo.
Em uma casa de candomblé, um dos elementos principais e que requer grande sabedoria são as folhas. As folhas quando chegam na casa devem primeiramente descansar por algum tempo, depois devem ser bem lavadas, são colocadas sobre a ení (estei…ra) para que o Babalorixá ou Iyalorixá possa rezá-las com cântigas das folhas ou de cada fôlha especificamente. O Bàbá ou Ìyá abrirá um Obí, confirmará as folhas escolhidas, mastigará o obí espargindo-os sobre as folhas com seu hálito, sua saliva, seu axé, suas palavras mágicas, para logo depois soltar as folhas para macerar. Vale ressaltar que após a masseração, o banho descansa um pouco e o que sobrou do banho, já cuado, irá para o ojúbo de Òsanyìn da casa, e todos igbá Orixás pertinentes a pessoa. Todas as obrigações, além da iniciação, em que tiver sacrifício de animais serão sempre precedidos dessa liturgia sagrada sendo um orô obrigatório, sempre com louvação a Pai Òsányìn, no qual chamamos comumente de Sasányìn ou seja Asá Òsányìn. “Korin Ewé”, isto é, cantar Folhas em louvar a Òsányìn, aos Bàbás, Ìyás, ancestrais, aos ègbóns, sua raiz e àse, Ogans e Ekedis, aos Orixás e ojubós da casa, a Òrúnmìlà e por fim a Òsàlá.  O primeiro korín ewé entoado é o Pèrègún ou o Akokô, consideradas as primeiras folhas ou as folha ancestralizada e mais velha: asà o, erù ejé.










asà o, erù ejé.
Itam Osanyn

Osanyin recebera de Olodumare o segredo das folhas. Ossanyin sabia que algumas delas traziam a calma ou o vigor. Outras, a sorte, a glória, as honras ou ainda, a miséria, as doenças e os acidentes. Os outros orixás não tinham poder sobre nenhuma planta. Eles dependiam de Ossanyin para manter sua saúde ou para o sucesso de suas iniciativas.
Xangô, cujo temperamento é impaciente, guerreiro e impetuoso, irritado por esta desvantagem, usou de um ardil para tentar usurpar Osanyin a propriedade das folhas. Falou dos planos à sua esposa Iansã, explicou-lhe que, em certos dias, Osanyin pendurava, num galho de Iroko, uma cabaça contendo suas folhas mais poderosas. Desencadeie uma tempestade bem forte num desses dias, disse-lhe Xangô. Iansã aceitou a missão com muito gosto.
vento soprou a grandes rajadas, levando o telhado das casas, arrancando árvores, quebrando tudo por onde passava e, o fim desejado, soltando a cabaça do galho onde estava pendurada. A cabaça rolou para longe e todas as folhas voaram.
Os orixás se apoderaram de todas. Cada um tornou-se dono de algumas delas, mas Osanyin permaneceu "senhor/senhora do segredo" de suas virtudes e das palavras que devem ser pronunciadas para provocar sua ação. E assim, continuou a reinar sobre as plantas como senhor absoluto, graças ao poder (axé) que possui sobre elas.



asà o, erù ejé.
Orixás, Ervas e folhas

Apesar do axé de todas as folhas pertencer a Ossain, todos os orixás possuem suas próprias folhas, algumas para usos iniciáticos, outras para banhos, outras para pós, algumas tão quentes ou tão frias, que seu uso não é recomendável, algumas somente para feitiços, etc. Cada tipo de folha pode pertencer a mais de um orixá.

CLASSIFICAÇÃO:

1) São divididas por elementos, a saber:
EWÉ AFÉEFÉ – folhas de ar
EWÉ INÓN – folhas de fogo
EWÉ OMIN – folhas de água
EWÉ ILÉ ou IGBÓ – folhas de terra

Essa divisão remonta à classificação dos orixás por elementos, apesar de sabermos que os orixás podem ter, e efetivamente possuem, folhas pertencentes a todos os elementos. A chave é o equilíbrio. Só para lembrar, a divisão dos orixás por elementos é:
ORIXÁS DE FOGO: Exú, Ogum, Xangô, Oyá.
ORIXÁS DE TERRA: Ogum (o ferro), Oxóssi, Omolú/Obaluaê, Nanã.
(lama = terra + água), Oxumarê e Logun.
ORIXÁS DE ÁGUA: Iemonjá, Oxum, Nanã, Oxumarê, Logun, Obá, Yewá, Oxalá (nas chuvas finas).
ORIXÁS DE AR: Oyá, Oxalá (nas nuvens e no céu), Oxumarê (no arcoíris).

Devemos ter em mente que esta classificação é genérica, pois não leva em consideração que, em suas qualidades, os orixás se relacionam com outros orixás e, conseqüentemente, com outros elementos. Por exemplo, Oyá Onira = fogo + ar + água = água fervente ou vapor d’água; Ogum Alagbedê = fogo + ar = ferreiro do céu; Odé Inle = terra + ar + água, etc. Por isso, é aconselhável o uso equilibrado dos quatro elementos num amaci/abô/omieró, principalmente no que diz respeito aos rituais iniciáticos.

Outra classificação diz respeito à polaridade das folhas, determinada normalmente por seu formato, onde temos:

EWÉ APA ÒTÚN X EWÉ APA ÒSÍ
Folhas da direita Folhas da esquerda
Masculinas Femininas
Formas alongadas/fálicas Formas arredondadas/uterinas
Geralmente, de fogo ou ar Geralmente de água ou terra

Também se considera as condições de: excitação (gùn) ou calma (èrò) geradas pelas folhas, que é de extrema importância.

GUN X ÈRÒ
Folhas de fogo ou terra, que Folhas de ar ou água, que
Facilitam a possessão e exci- abrandam o transe e acal-
tam o orixá e a pessoa. mam o orixá e a pessoa.

Volta-se a frisar, o equilíbrio é fundamental.

Em banhos (amacis – banhos frescos, ou abôs – banhos de fundamento do axé) é necessário analisar as condições da pessoa e de seu orixá. Se o banho é para pessoa /orixá muito calmo, usam-se algumas folhas GUN, para equilibrar a energia. Se for ao contrário, usa-se algumas folhas ÈRÒ.

Geralmente, usam-se 7 folhas para banhos de Exú e 16 para os banhos de orixás, mantendo-se sempre a harmonia e o equilíbrio dentre os elementos já descritos.

Nos abôs ou amacis de iniciação, procuramos sempre usar oito folhas fixas e 8 que variam de acordo com o orixá pessoal do novo iaô. Em nossa casa, as folhas fixas são:
Peregun – masculina, gùn, terra
Colônia – masculina, èrò, terra
Oriri – feminina, èrò, água
Macassá – feminina. gùn, água
Cana do Brejo – masculina, gùn, ar
Carurú s/Espinho – feminina, èrò, terra
Beti Branco – feminino, èrò, água/ar
Elevante – feminino, gùn, água

OBS: Todo banho (seja amaci ou abô) com fins rituais deve ser de erva fresca, colhida na parte da manhã com os devidos cuidados e rituais, quinado e devidamente rezado e imantado com uma vela acesa durante a sua preparação.

DIVISÃO DAS FOLHAS POR ORIXÁS

OBS: As folhas grifadas em itálico são as de uso mais freqüente em banhos, iniciações ou lavagens de assentamentos e afins.

EXÚ
Picão, cambará, erva do diabo ou figueira do inferno, aroeira vermelha, dormideira, pimentas (quaisquer), arruda, olho de gato, carrapicho, tiririca, alfavacão, perpétua, sapê, cansanção, trombeta roxa, urtiga, maconha, branda-fogo ou folha de fogo, vassourinha ou mastruz, mamona vermelha, corredeira, coroa de cristo, cana de açúcar, arrebenta cavalo, bico de papagaio, azevinho, carurú ou bredo com espinho, tento de Exú, comigo ninguém pode, assafétida, erva de bicho, espinheiro, erva grossa, losna, hortelã pimenta, mandacaru, cacto, palmatória de Exú, pau d’alho, fortuna, patchouli, babosa, assa peixe, avinagueira, barba de diabo, fedegoso, garra de diabo ou garra de Exú ou unha de Pomba Gira, Jamelão, jurubeba, sempre viva, tinhorão roxo.

OGUM
Romã, milho, aroeira branca, akoko, alumã, visgo, sumaúma, cipó chumbo (Ogunjá), lírio do brejo, pinhão branco ou roxo, tiririca, sapê, capixaba, espada de São Jorge, lança de São Jorge, abre-caminho, guiné, guiné pipiu, cajazeiro, dendezeiro ou màriwò, babosa, oficial de sala, folhas de inhame cará, dandá da costa (capim e raiz), mangueira (principalmente espada), vence demanda ou vence tudo, peregum verde, agrião do brejo ou erva botão ou pimenta d’água), carurú sem espinho, araçá, costela de adão, eucalipto, goiabeira, espinheira santa, São Gonçalinho, alfavaquinha, beldroega, camboatá, canela de macaco, capim limão, cordão de frade ou São Francisco, erva tostão, erva de bicho, língua de vaca, losna, mutamba, pé de pinto, mal me quer, coqueiro, carrapeteira.

OXÓSSI
Folhas de milho, folhas de coqueiro, murici, akoko, São Gonçalinho (principalmente os mais guerreiros), visgo, pinhão branco e roxo, carrapicho, chifre de veado, dandá da costa, sapê, taioba (principalmente Odé Inle), rama de leite, lágrima de Nossa Senhora, guiné, guiné pipiu, acácia ou chuva de ouro, folhas de guaximba ou língua de galinha, jasmim manga, carqueja, jurubeba, capim limão, cordão de frade ou São Francisco, caiçara, guapo, colônia, alecrim do mato ou do campo, araçá, cajueiro, cipó caboclo, erva curraleira, espinheira santa, juremeira, nicurizeiro, erva passarinho, chapéu de couro, assa peixe, alfavaca, carurú sem espinho, cana fita, capeba, groselha, ingá, língua de vaca, peregum verde, pitanga.

OSSAIN
OBS: Apesar de todo axé das folhas, e por conseqüência, todas as folhas, pertencerem a Ossain, as folhas de fundamento do orixá e de uso mais comum para ele são:
Baunilha de nicuri ou nicurizeiro, tira teima, umbaúba branca, aroeira, akoko, cipó milomi ou jarrinha, balainho de velho, aridan (folhas e favas), pimenta da costa, cipó chumbo, bejerecum (folhas e favas), dandá da costa, andará (folhas e favas), sapê, hibisco vermelho ou branco dobrado, trombeteira, quebra-pedra, erva pombinho, mamona, rama de leite, lágrima de Nossa Senhora, erva vintém, pitangueira, jurubeba, ingá, obi, guapo, orobô, patioba, peregum (verde ou rajado), barba de São Pedro ou sene, carrapicho, erva pita, araçá, jureminha, cacau, café, carobinha, chapéu de napoleão (folhas), erva andorinha, losna, olho de boi (folhas), louro, alecrim, alfavaquinha, amendoeira, beldroega, canela de macaco, erva tostão, folhas de ficus, folhas de fumo, mal me que, língua de galinha ou guaximba.

OMOLÚ/OBALUAÊ
Pata de vaca branca, erva passarinho, sete sangrias, rabujo, sabugueiro, cipó chumbo, jenipapo, alfavaca, canela de velho, melão de São Caetano, quebra pedra, erva moura, gervão, mostarda, cipó cabeludo, transagem, juá de capote, fedegoso, maria preta, olhos de santa luzia ou marianinha, coreana, coroa de cristo, babosa, barba de velho, jequitirana, cordão de frade ou de São Francisco, vassourinha, barba de boi, erva pita, erva de Sta. Maria, carobinha, cinco chagas, copaíba, coqueiro de purga ou de catarro, erva andorinha, erva de bicho, erva grossa, pau d’alho, kitoko, velame, viuvinha, cana do brejo, alumã, beldroega vermelha, crisântemo, confrei.

OXUMARÊ
Erva passarinho, língua de galinha ou guaximba, dormideira, amendoim, folha da riqueza (fortuna ou dólar ou dinheiro em penca), jibóia, folhas de batata doce, maria preta, bananeira, vitória régia, oxibatá, tomateiro, trancinha de Oxumarê, melão de São Caetano, coqueiro de Vênus, mutamba, parietária, rama de leite, cipó milomi ou jarrinha, arrozinho, melancia, ojuorô, samambaia de poço ou pente de cobra, folhas trepadeiras, de um modo geral.

IROKO
Gameleira branca ou Iroko, abiu, barba de velho, cajueiro, colônia, jaqueira, mãe boa, cipó milomi, noz moscada, folhas de fruta pão, graviola, bananeira, mangueira, castanha do Pará, erva pita, árvores centenárias de grande porte.

XANGÔ
Fortuna, cambará, romã, umbaúba branca ou vermelha, tamarindo, jaqueira, erva de São João, alfavaca, xanan (aipim ou carurú sem espinho – para Barú), erva tostão, pimenta de macaco, carurú sem espinho ou Oyó, branda fogo ou folha de fogo, azedinha ou avinagueira, campainha, jaborandi, crista de galo, gerânio cheiroso, capim fino, flamboyant, carrapeteira, cinco chagas, capim limão, alibé de Xangô (folhas e favas), orobô, castanha do Pará, vence demanda, oxibatá vermelho, urucum, cascaveleira ou xique-xique, cajueiro, camboatá, cruzeirinho, manjerona, negra-mina, salsaparrilha, iroko ou gameleira branca, kitoko, lírio vermelho, lírio branco, elevante, aroeira, beijo vermelho, capeba, erva prata, jarrinha ou cipó milomi, malva, para-raio, panacéia, mangericão roxo, pena de Xangô.


OYÁ
Pata de vaca rosa, fedegoso, aroeira, dormideira, pinhão branco e roxo, bambú (folhas), maravilha, trombeta rosa, erva tostão, erva prata, espada de Sta. Bárbara, lança de Sta. Bárbara, branda fogo ou folha de fogo, campainha, mutamba, gerânio cheiroso, taquari, fruta pão, para-raio, flamboyant, quiabo, amora, maracujá, cinco chagas, oxibatá rosa ou vermelho, crista de galo, erva santa, jaborandi, peregum rajado, língua de vaca, umbaúba vermelha, carurú sem espinho, canela de macaco, capeba, erva passarinho, cipó milomi ou jarrinha, malva rosa, negra mina, parietária, rama de leite, taioba branca.

OXUM
Erva capitão ou abebê d’Oxum, picão, melão d’água, cipó milomi ou jarrinha, lavanda, vassourinha de relógio, pimentinha d’água ou oripepê, bem me quer, mangericão branco, melão, aguapé, elevante, hibisco, beti cheiroso ou aperta ruão, beti branco, sândalo, carurú sem espinho, cana de jardim, brilhantina, trevo de quatro folhas, mal me quer ou calêndula, erva cidreira, pata de galinha, capim fino, jambeiro rosa, erva vintém, erva doce, pitangueira, mãe boa, macassá ou catinga de mulata, girassol (pétalas), erva de Sta. Luzia, oxibatá amarelo ou branco, oriri, vassourinha d’Oxum, canela, alface, assa peixe, cabelo de Vênus, flor de ouro ou botão de orunmilá, cajueiro, cravo, dinheiro em penca, dólar, jasmim, tapete d’Oxum, poejo, colônia, lótus, melissa, flor de laranjeira, alfazema, lírio, agoniada, amor do campo, capeba, malva branca, parietária, rama de leite.

LOGUN
Combinação das folhas de Oxóssi e Oxum (verificar os caminhos para haver o equilíbrio) + Coqueiro de Vênus, chifre de veado, comigo ninguém pode verde, peregum rajado.

YEWÁ
Maravilha, batata de purga, cana de jardim ou bananeira de jardim, oxibatá lilás, tomateiro, dormideira.

OBÁ
Vitória régia, oxibatá vermelho, tangerina, rosa vermelha.

IBEJI
Sapoti, flamboyant, quiabo, cana de açúcar, maracujá, bananeira, abacaxi, araruta, poejo, uva.

IEMONJÁ
Melão d’água, coqueiro, lírio do brejo, melancia, mangericão branco, elevante, maricotinha, beti branco, beti cheiroso, erva da jurema, erva prata, carurú sem espinho, capeba, pariparoba, taioba branca, mostarda, lágrima de Nossa Senhora, salsa de praia, azedinha do brejo ou erva saracura, mãe boa, macassá, emília, pandano (Iamacimalé), oxibatá branco, vassourinha, árvore da felicidade (Iamacimalé), colônia, agrião d’água, camboatá (Iamacimalé), rosa branca, uva, verbena, umbaúba branca, algas, panacéia, alfazema, macela, aguapé, condessa, dandá do brejo, malva branca, papo de peru, rama de leite, araçá da praia.

NANÃ
Pata de vaca branca ou rosa ou lilás, erva passarinho, espelina falsa, língua de galinha ou guaximba, taioba, aguapé, melão de São Caetano, baronesa ou jacinto d’água, mostarda, cipó cabeludo, maria preta, balaio de velho, marianinha, xaxim, azedinha do brejo, mãe boa, batatinha, guacuri, oxibatá lilás, arnica do campo, manacá, quaresmeira, viuvinha, umbaúba branca e roxa, vassourinha, alfavaca roxa, avenca, broto de feijão, cana do brejo, capeba, cipreste, cipó milomi ou jarrinha, macaé, rama de leite.


OXALÁ
Fortuna, coqueiro, tamarindo, dama da noite, trombeta branca, oripepê, manjericão branco, erva de bicho ou folha de igbi, guando, boldo ou tapete d’Oxalá, beti branco, beti cheiroso ou aperta ruão, erva prata, mamona branca, brilhantina, parietária, mutamba, lágrima de Nossa Senhora, beldroega, trevo de quatro folhas, algodão, alecrim, fruta pão, mamoeiro, cabaceira, graviola, dendezeiro, salvia, língua de galinha ou guaximba, erva vintém, azedinha do brejo, gameleira branca, folha de inhame cará, macaé, cinco chagas, ingá, macassá, saião, emília, bananeira, guapo, língua de vaca, oxibatá branco, oriri, chapéu de couro, carurú sem espinho, cana do brejo, amendoeira, bálsamo, espinheira santa, benjoim, erva doce, colônia, lírio branco, jasmim ou junquilho, mirra, noz moscada, pixurin, uva verde, maria sem vergonha branca, oliveira, elevante, beldroega, louro, malva branca, paineira.


PRINCIPAIS ERVAS E SUAS CARACTERÍSTICAS (entre parênteses, nome africano):

Pata de vaca (ABÀFÈ)
Orixás: Omolú/Obaluaê (branca), Nanã (branca, rosa e lilás) e Oyá (rosa)
Elementos: terra/feminina/gùn
Terapêutica: a branca é usada no combate ao diabetes, afecções renais e elefantíase.

Folha de Fortuna (ÀBÁMODÁ)
Orixás: Exú, Oxalá, Xangô e orixás fun fun.
Elementos: água/feminino/èrò
Terapêutica: refrigerante, diurética e sedativa. Combate cefaléias, nevralgias, dor de dente, coqueluche e afecções das vias respiratórias. Eficiente contra as doenças de pele, feridas purulentas, furúnculos, úlceras e dermatoses.

Nicurizeiro ou Baunilha de Nicuri (ÀBÀRÁ ÒKÉ)
Orixás: Ossain
Elementos: terra/masculino/èrò
Terapêutica: abalos do sistema nervoso, histeria, hipocondria, melancolia, convulsões, coqueluches, tosses rebeldes.

Erva Capitão (ABÈBÈ ÒSUN)
Orixás: Oxum
Elementos: água, feminino/èrò
Terapêutica: com as raízes – afecções do baço, fígado, intestinos, diarréias, reumatismo e sífilis. Com toda a planta, em uso externo – elimina sardas e manchas de pele (emplastros). Das folhas c/leite, faz-se um calmante leve e tônico cerebral.

Picão (ABÉRÉ)
Orixás: Exú (em pó ou para feitiços) e Oxum
Elementos: terra/masculino/gùn
Terapêutica: chá – hepatite, febres, males do fígado, rins e bexiga.

Cambará (ÁBITÓLÁ)
Orixás: Exú e Xangô
Elementos: fogo/feminino/gùn
Terapêutica: infusão – doenças respiratórias, tosses, bronquites, rouquidão e resfriados.




Erva Passarinho (ÀFÒMÓN)
Orixás: Oxóssi, Omolú/Obaluaê, Nanã, Oxumarê
Elementos: ar/masculino/èrò
Terapêutica: chás – gripes, resfriados, pneumonias e bronquites.

Romã (ÀGBÀ)
Orixás: Xangô e Ogum
Elementos: fogo/masculino/gùn
Terapêutica: Chá da casca – gargarejos p/garganta. Xarope do fruto – amidalites, afecções urinárias, gastrites, cólicas intestinais, hemorróidas.

Milho (ÀGBÀDÓ)
Orixás: Ogum e Oxóssi
Elementos: terra/masculino/gùn
Terapêutica: o cabelo – problemas renais.

Umbaúba (ÀGBAÓ)
Orixás: Branca – Iemonjá, Ossain e Nanã; Roxa – Xangô, Oyá e Nanã
Elementos: terra/feminino/èrò
Terapêutica: frutos: asma e bronquites – chá das folhas: hipertensão, doenças respiratórias, cardíacas, renais e diabetes.

Melão d’Água (AGBÉIE)
Orixás: Iemonjá e Oxum
Elementos: água/feminino/èrò
Terapêutica: para mulheres com dificuldades de engravidar.

Fedegoso (ÀGBÒLÀ)
Orixás: Exú, Oyá e Omolú
Elementos: fogo/feminino/gùn
Terapêutica: desconhecida

Coqueiro (ÀGBON)
Orixás: Ogum, Oxóssi, Iemonjá e Oxalá
Elementos: ar/masculino/èrò
Terapêutica: água de coco – contra desidratação, problemas intestinais, náuseas, vômitos e enjôos de gravidez.

Tamarindo (ÀJÀGBAÓ)
Orixás: Xangô e Oxalá
Elementos: ar/masculino/èrò
Terapêutica: higiene bucal (folhas maceradas) - dor de dentes (chá) – digestivo e laxante (polpa do fruto) – as folhas debaixo do travesseiro proporcionam sono tranqüilo aos agitados e insones.

Aroeira (ÀJÓBI)
Orixás: Ogum, Oxóssi, Xangô e Ossain
Elementos: terra/masculino/gùn
Terapêutica: anti-reumático, bronquites, feridas, tumores, inflamações, corrimentos, diarréias e gastrites.




Acocô (AKÓKO)
Orixás: Ossain, Ogum, Oxóssi
Elementos: terra/masculino/ èrò
Terapêutica: desconhecida

Cipó Milomi ou Jarrinha (AKONIJÈ)
(É uma das folhas do orô da “voz” do orixá)
Orixás: Ossain, Oxum, Nanã, Iemonjá, etc.
Elementos: terra/feminino/èrò
Terapêutica: antídotos p/veneno de cobra, abortivo

São Gonçalinho (ALÉKÈSÌ)
Orixás: Ogum e Oxóssi
Elementos: terra/masculino/gùn
Terapêutica: chá – calmante, depurativo, antiinflamatório e analgésico. Macerado – uso externo: picadas de cobra e de insetos.

Dama da Noite (ÀLÚKERÉSÉ)
Orixás: Oxalá
Elementos: ar/feminino/èrò
Terapêutica: em banhos – reumatismo e inflamações cutâneas.

Boldo Paulista ou Alumã (ÀLÚMÓN)
Orixás: Ogum
Elementos: terra/masculino/gùn
Terapêutica: sumo: enjôos provocados por má digestão ou problemas hepáticos.

Língua de Galinha ou Guaximba (ÀLÙPÀYÍDÀ)
Orixás: Ogum, Oxumarê e Nanã
Elementos: terra/masculino/gùn
Terapêutica: desconhecida

Sete Sangrias (ÀMÙ)
Orixás: Omolú e Nanã
Elementos: terra/feminino/gùn
Terapêutica: arteriosclerose, hipertensão, palpitações cardíacas, inflamações da mucosa intestinal, doenças venéreas e afecções de pele.

Balainho de Velho (AMÚNIMÚYÈ)
(É uma das folhas que “tiram a consciência” do iaô e facilitam o transe)
Orixás: Ossain
Elementos: terra/masculino/èrò
Terapêutica: desconhecida

Dormideira ou Sensitiva (ÁPÉJÈ)
(É uma das folhas que “tiram a consciência” do iaô e facilitam o transe)
Orixás: Exú, Oyá, Oxumarê (Frekwen) e Yewá
Elementos: fogo/masculino/èrò
Terapêutica: chá: fígado, flatulência, dores de cabeça de origem digestiva e purgativo – gargarejo: alivia dores de dente.



Erva de São João (ÀRÚNSÁNSÁN)
Orixás: Xangô
Elementos: fogo/feminino/gùn
Terapêutica: cólicas intestinais provocadas por aerofagia, diarréias, reumatismo, artrose, antidepressivo, antiinflamatório, analgésico e cicatrizante.

Alfazema ou Lavanda (ÀRÙSÒ)
Orixás: Oxum e Iemonjá
Elementos: terra/masculino/èrò
Terapêutica: febres infantis.

Vassourinha de Relógio (ÀSARÁGOGO)
Orixás: Oxum
Elementos: água/feminino/gùn
Terapêutica: desconhecida

Malva Branca (ÀSIKÙTÀ ou EFIN)
Orixás: Oxalá, Iemonjá, Oxum e Oxóssi (Inle)
Elementos: ar/feminino/èrò
Terapêutica: emoliente, contra picadas de vespas.

Sabugueiro (ÀTÒRÌNÀ)
Orixás: Omolú
Elementos: fogo/masculino/gùn
Terapêutica: chá: afecções bronco-pulmonares, excitante, sudorífero, febrífugo, combate gripes, resfriados, anginas, inflamações de pele, furúnculos, queimaduras e erisipelas.

Cipó Chumbo (AWÓ PUPÁ)
Orixás: Ossain, Omolú, Ogum (Ogunjá), Nanã
Elementos: terra/masculino/gùn
Terapêutica: afecções pulmonares, gripes e resfriados fortes, anginas, faringites e amidalites. Reduzido a pó é aplicado em úlceras e feridas como cicatrizante (uso externo).

Taioba (BÀLÁ)
Orixás: Oxum e Nanã
Elementos: água/feminino/gùn
Terapêutica: cicatrizante de feridas e úlceras, usado externamente.

Oripepê ou Pimenta d’água (AWÙRÉPÉPÉ)
(É uma das folhas do orô da “voz” do orixá)
Orixás: Exú (flores), Oxum e Oxalá (folhas)
Elementos: água/feminino/èrò
Terapêutica: folhas: escorbuto, anemia e dispepsia – extrato das flores: dores de dente – xarope das folhas: expectorante infantil

Lírio Branco ou Lírio do Brejo (BALABÁ)
Orixás: Iemonjá, Oxum, Ogum e Oxalá
Elementos: água/masculino/èrò
Terapêutica: raízes: anti-reumático e purgativo.




Pimenta de Macaco ou Canela de Macaco ou Erva Biriba ou Bejerecum (BEJEREKUN)
Orixás: Ossain
Elementos: terra/masculino/èrò
Terapêutica: estimulante, combate flatulência, antiinflamatório.

Pinhão Branco (BÒTUJÉ FUNFUN)
Orixás: Ogum, Oxóssi, Oyá e Xangô
Elementos: fogo/feminino/gùn
Terapêutica: suco viscoso dos galhos: hemostático e coagulante, cura feridas.

Pinhão Roxo (BÒTUJÉ PUPÁ)
Orixás: Oyá e Xangô
Elementos: fogo/feminino/gùn
Terapêutica: a mesma do pinhão branco.

Jenipapo (BUJÈ)
Orixás: Omolú
Elementos: terra/masculino/èrò
Terapêutica: fruto: digestivo, diurético e afrodisíaco – casca do tronco: anemia, crescimento exagerado do fígado e do baço.

Carrapicho (DÁGUNRÓ)
Orixás: Exú, Ogum, Oxóssi, Ossain, Oxum
Elementos: terra/feminino/gùn
Terapêutica: desconhecida

Dandá da Costa ou Tiririca (DANDÀ)
Orixás: Ogum, Oxóssi, Ossain, Oxumarê e Nanã
Elementos: água/masculino/èrò
Terapêutica: desconhecida

Alfavaca (EFÍNFÍN)
Orixás: Exú (a roxa), Xangô, Omolú e Oxalá
Elementos: terra/masculino/gùn
Terapêutica: diurético, anti-séptico, calmante, azias, tosses, gripes e resfriados leves, temperos de comida.

Manjericão Branco (EFÍNRÍN ou EFÍNRÍN KÊKERÊ)
Orixás: Oxum, Iemonjá e Oxalá
Elementos: água/feminino/èrò
Terapêutica: gases, cólicas intestinais, diarréias, afecções das vias urinárias e/ou respiratórias, gengivites, amidalites, faringites, estomatites, aftas e tempero de comida.

Manjericão Roxo (EFÍNRIN PUPÁ)
Orixás: Xangô (Ayrá), Oyá e Oxoguiã
Elementos: água/feminino/èrò
Terapêutica: a mesma do manjericão branco.

Aguapé (EJÀ OMODÉ)
Orixás: Oxum, Iemonjá e Nanã
Elementos: água/feminino/èrò
Terapêutica: desconhecida

Melão de São Caetano (EJÌNRÌN)
Orixás: Oxumarê, Omolú, Yewá e Nanã
Elementos: terra/feminino/gùn
Terapêutica: preventivo de gripes e febres (pequenas quantidades de chá fraco), leucorréia, cólicas de vermes ou menstruais (chá). Pomada supurativa das sementes. A planta toda é purgativa, ajuda contra hemorróidas e diabetes e é abortiva.

Maravilha (ÈKÈLÈYÍ)
Orixás: Oyá e Yewá
Elementos: ar/feminino/èrò
Terapêutica: sardas, dores de ouvido, cólicas abdominais, diarréias, disenteria, leucorréia e sífilis.

Elevante ou Levante ou Alevante (ERÉ TUNTÚN)
Orixás: Oxum, Iemonjá e Oxalá
Elementos: água/feminino/gùn
Terapêutica: desconhecida

Erva de Bicho ou Folha de Igbi (ERÓ IGBIN)
Orixás: Omolú e Oxalá
Elementos: água/masculino/èrò
Terapêutica: inchações e picadas de insetos.

Erva Tostão (ÉTINPÓNLÁ)
Orixás: Xangô e Oyá
Elementos: fogo/masculino/gùn
Terapêutica: raízes c/vinho: diurético e regularizador renal e hepático.

Maricotinha (ETÍTÁRÉ)
Orixás: Iemonjá
Elementos: água/feminino/èrò
Terapêutica: inflamações oculares, dores de ouvido, afecções de bexiga, uretra ou rins, febres, expectorante suave, diurético e antidiabético.

Guando (ÈWÁ IGBÓ)
Orixás: Oxalá
Elementos: ar/masculino/èrò
Terapêutica: afecções urinárias, intoxicações, faringites, estomatites, gengivites, dor de dente, afecções hepáticas e pulmonares.

Folha da Riqueza ou Erva Periquito (EWÉ AJÉ)
Orixás: Oxumarê e Iemonjá
Elementos: água/masculino/gùn
Terapêutica: diurético.

Boldo ou Tapete d’Oxalá (EWÉ BABÁ)
Orixás: Oxalá
Elementos: ar/feminino/èrò
Terapêutica: fígado, rins e estomago.

Quebra Pedra (EWÉ BÍYEMI)
Orixás: Omolú
Elementos: terra/feminino/gùn
Terapêutica: cálculos renais.

Erva Pombinha ou Andorinha (EWÉ BOJUTÒNA)
Orixás: Ossain e Oxumarê
Elementos: terra/masculino/gùn
Terapêutica: vaso dilatador, hepatite B, diurético, eliminador de glicose e ácido úrico, cálculos renais e icterícia.

Beti Branco (EWÉ BEYÍ FUNFUN)
Orixás: Iemonjá, Oxalá e todos os orixás fun fun.
Elementos: água/feminino/èrò
Terapêutica: diurético e cicatrizante.

Jibóia (EWÉ DAN)
Orixás: Oxumarê
Elementos: ar/feminino/gùn
Terapêutica: desconhecida

Erva Prata (EWÉ DÍGÍ)
Orixás: Oyá, Iemonjá e Oxalá
Elementos: ar/masculino/gùn
Terapêutica: desconhecida

Erva Moura ou Maria Preta (EWÉ ÈGÙNMÒ)
Orixás: Omolú
Elementos: terra/masculino/gùn
Terapêutica:emoliente, calmante, para lavagem de chagas e erupções cutâneas, reumatismo e caspa.

Carurú ou Bredo s/Espinho (TÈTÈ)
Orixás: todos
Elementos: terra/feminino/èrò
Terapêutica: escorbuto, cortes, feridas, males do fígado, afecções urinárias, cistite, retenção de urina. As flores ajudam a curar tosses rebeldes.

Branda Fogo ou Folha de Fogo (EWÉ INÓN ou INÁN)
Orixás: Exú, Xangô e Oyá
Elementos: fogo/fem inino/gùn
Terapêutica: palpitações cardíacas, afecções urinárias e genitais, sífilis, erupções cutâneas, feridas, coceiras, moléstias de pele.

Abre Caminho (EWÉ LOROGÚN)
Orixás: Ogum
Elementos: terra/masculino/gùn
Terapêutica: desconhecida

Parietária (EWÉ MONÁN)
Orixás: Oyá e Oxalá
Elementos: ar/feminino/èrò
Terapêutica: irritações e inflamações urinárias, cicatrizante e doenças de pele.




Transagem (EWÉ ÒPÁ)
Orixás: Omolú, Oxumarê e Nanã
Elementos: terra/masculino/èrò
Terapêutica: adstringente, contra febres, otites e incontinência urinária, dor de dentes, depurativo sanguíneo, inflamações uterinas.

Algodão (EWÉ ÒWÚ)
Orixás: Oxalá
Elementos: ar/feminino/gùn
Terapêutica: desordens menstruais ou pós-parto, inflamações e dores uterinas, aumentar o leite materno.

Alecrim (EWÉRÉ)
Orixás: Oxóssi e Oxalá
Elementos: ar/masculino/èrò
Terapêutica: má digestão, gases, reumatismo, encefalia e tempero de comida.

Corredeira (FALÁKALÁ)
Orixás: Exú
Elementos: fogo/masculino/gùn
Terapêutica: inflamações oculares.

Fruta Pão (GBÈRÈFÚTÚ)
(é uma das folhas utilizadas para se tirar “mão de Vumbi”)
Orixás: Iroko/Tempo e Oxalá
Elementos: fogo/feminino/gùn
Terapêutica: folhas: diarréias – raiz: vermífugo – fruto: tumores e furúnculos.

Salsa de Praia (GBÒRÒ AYABÀ)
Orixás: Iemonjá e Olokun
Elementos: água/feminino/èrò
Terapêutica:reumatismo, nevralgias, catarro crônico e blenorragia.

Para Raio (IGÍ MÉSÀN)
Orixás: Oyá e Xangô
Elementos: ar/masculino/èrò
Terapêutica: folhas: abortivo, laxante, estimulante intestinal – frutos: hemorróidas, vermes – lenho: feridas, erisipelas e doenças de pele.

Dendezeiro (MÀRÌWÓ ou IGI ÒPÈ)
Orixás: Ogum e Oxalá
Elementos: ar/masculino/gùn
Terapêutica: azeite: externamente, contra angina, erisipela e filariose. Internamente, contra dores de cabeça e cólicas abdominais (quantidades mínimas).


Salvia (IKIRIWÍ)
Orixás: Oxalá
Elementos: ar/masculino/èrò
Terapêutica: chá: gripes e resfriados, febres, afecções leves do estomago, vômitos, escorbuto, corrimentos purulentos da uretra, cólicas menstruais, debilidades sexuais, antiabortivo, antidiabético e regulador da pressão.

Erva Vintém (ILERÍN ou OKÓWÓ)
Orixás: Ossain, Oxum e Oxalá
Elementos: água/feminino/èrò
Terapêutica: desconhecida.

Erva de Santa Maria (IMI IYÍN)
Orixás: Omolú
Elementos: terra/masculino/gùn
Terapêutica: aerofagia, afecções pulmonares, vermes, insetívoro (pulgas, percevejos, etc.).

Gameleira Branca ou Irôco (ÌRÓKÒ)
Orixás: Iroko/Tempo, Xangô e Oxalá
Elementos: fogo/masculino/gùn
Terapêutica: sumo dos galhos: expulsa lombrigas, é depurativo, contra sífilis e reumatismo.

Barba de Velho (IRÙNGBÒN)
Orixás: Omolú
Elementos: ar/masculino/èrò
Terapêutica: abscessos, hemorróidas, reumatismo.

Pitanga (ÍTÀ)
Orixás: Oxum
Elementos: água/feminino/èrò
Terapêutica: adstringente, anti-reumático, diarréias e febres infantis, gripes e resfriados, tosses.

Mãe Boa (ÌYÁBEYÍN)
Orixás: Oxum, Iemonjá e Nanã
Elementos: água/feminino/èrò
Terapêutica: reposição de proteínas.

Aperta Ruão (ÌYÈYÈ)
Orixás: Oxum e Oxalá
Elementos: terra/masculino/gùn
Terapêutica: gravidez difícil, problemas uterinos, feridas crônicas, blenorragias crônicas, cistites, diarréias, diurético.

Arrebenta Cavalo (KANAN-KANAN ou EWÉ BÓBO)
Orixás: Exú
Elementos: fogo/feminino/gùn
Terapêutica: afecções urinárias, renais ou hepáticas, febres, dores na coluna, abscessos, furúnculos, inflamações e manchas na pele.

Carqueja (KÀNÉRÌ)
Orixás: Oxóssi
Elementos: terra/masculino/èrò
Terapêutica: males do estomago.

Jurubeba (KISIKISI ou IGBÁ IGÚN ou IGBÁ ÀJÀ)
Orixás: Oxóssi e Ossain
Elementos: terra/masculino/gùn
Terapêutica: garrafadas fortificantes, icterícias, moléstias do fígado, rins e baço.


Catinga de Mulata ou Macassá (MAKASÀ)
Orixás: Oxum, Iemonjá e Oxalá
Elementos: água/feminino/èrò
Terapêutica: banhos contra febre infantil.

Cordão de Frade ou Cordão de São Francisco (MOBORÒ)
Orixás: Oxóssi e Omolú
Elementos: terra/masculino/gùn
Terapêutica: dores nevrálgicas, reumatismo, problemas de estomago, asma, problemas urinários, hemorragias uterinas, relaxante da musculatura lisa. Em excesso é abortivo.

Saião ou Folha da Costa (ÒDÚNDÚN)
Orixás: Oxalá
Elementos: água/feminino/èrò
Terapêutica: doenças pulmonares, alivia dores e inchaços, cicatrizante, úlceras e distúrbios estomacais.

Guapo (ÒJÈ DÚDÚ)
Orixás: Oxóssi, Ossain e Oxalá
Elementos: ar/feminino/gùn
Terapêutica: calmante, cicatrizante, gripes e resfriados, doenças pulmonares, reumatismo, nevralgias. Deve ser evitado pelos cardíacos.

Erva de Santa Luzia (OJÚORÓ)
Orixás: Oxum
Elementos: água/feminino/èrò
Terapêutica: amadurecer abscessos, asma, doenças de pele, inflamações oculares.


Samambaia de Poço ou Pente de Cobra (ÒMUN)
Orixás: Oxumarê
Elementos: água/masculino/gùn
Terapêutica: desconhecida

Vence Demanda ou Vence Tudo (OSÈ OBÁ)
Orixás: Ogum e Xangô
Elementos: fogo/masculino/gùn
Terapêutica: desconhecida

Oxibatá (ÒSÍBÀTÀ)
(É usada para conter e tranqüilizar sexualmente o iaô no roncó e para tirar mão de “Vumbi”)
Orixás: Oxalá e Iemonjá (branca), Oxum (amarelo), Oyá, Obá e Yewá (rosa), Nanã (lilás)
Elementos: água/feminino/èrò
Terapêutica: afrodisíaco, abortivo, disenterias, diarréias, moléstias da pele.

Pau d’Água ou Pau d’Alho ou Peregum ou Coqueiro de Vênus (PÈRÈGÚN)
Orixás: Verde: Ogum e Ossain. Rajado: Oxumarê, Ossain e Logun.
Elementos: terra/masculino/gùn
Terapêutica: maceradas, em banhos ou compressas para reumatismo.




Oriri (RIN-RIN)
Orixás: Oxum e Oxalá
Elementos: água/feminino/èrò
Terapêutica: irritações e inflamações oculares e suave tônico cardíaco.

Chapéu de Couro (SÉSÉRÉ)
Orixás: Oxóssi e Oxalá
Elementos: água/feminino/gùn
Terapêutica: diurético, inflamações renais e na garganta, ulcerações de pele.

Arnica (TAMANDÍ)
Orixás: Nanã
Elementos: água/feminino/gùn
Terapêutica: doenças de estomago, tombos e quedas (alivia os hematomas).

Cana do Brejo (TÈTÈRÈGÙN)
Orixás: Oxalá
Elementos: ar/masculino/gùn
Terapêutica: doenças renais.

Colônia (TÓTÓ)
Orixás: Oxum, Oxalá, Ogum, Oxóssi e Iemonjá
Elementos: terra/masculino/èrò
Terapêutica: infusão das flores: acalma medos e histerias – folhas: sedativo, enxaquecas (emplastro), dores de cabeça (no álcool) – chá: hipertensão, palpitações cardíacas, sedativo leve.

Amendoeira
Orixás: Oxalá
Elementos: ar/feminino/èrò
Terapêutica: macerada em álcool: bursites, tendinites, dores reumáticas e musculares e sacudimentos e purificação de pessoas com problemas mentais.

Assa Peixe
Orixás: Oxóssi e Oxum
Elementos: terra/masculino/gùn
Terapêutica: bronquites, pneumonias, gripes, tosses rebeldes, afecções respiratórias.

Camboatá
Orixás: Oyá, Xangô, Iemonjá (Iamacimalé)
Elementos: ar/feminino/gùn
Terapêutica: casca em chá: asma e tosses convulsivas.

Canela de Velho
Orixás: omolú
Elementos: terra/masculino/èrò
Terapêutica: perturbações digestivas e menstruais.

Carobinha
Orixás: Ossain e Omolú
Elementos: terra/masculino/èrò
Terapêutica: afecções de pele, vias urinárias e doenças venéreas


Cipó Caboclo
Orixás: Oxóssi
Elementos: terra/masculino/èrò
Terapêutica: banhos: linfatites crônicas, edemas e elefantíase.

Costela de Adão
Orixás: Ogum (Ogunjá)
Elementos: terra/feminino/èrò
Terapêutica: desconhecida

Coqueiro de Purga ou Coquinho de Catarro
Orixás: Omolú
Elementos: terra/masculino/èrò
Terapêutica: purgativo, sífilis, inflamações, inchações, febres, problemas menstruais.

Erva Curraleira ou Cânfora
Orixás: Oxóssi
Elementos: água/masculino/èrò
Terapêutica: depurativo, doenças venéreas, ulcerações e erupções de pele, dermatoses.

Espinheira Santa
Orixás: Oxóssi e Oxalá
Elementos: ar/masculino/èrò
Terapêutica: estômago e intestino.

Erva Grossa ou Fumo Bravo
Orixás: Exú e Omolú
Elementos: terra/masculino/gùn
Terapêutica: bronquites, gripes fortes e febres intermitentes.

Jaborandi
Orixás: Oyá e Xangô
Elementos: fogo/feminino/gùn
Terapêutica: queda de cabelo

Manacá
Orixás: Nanã
Elementos: terra/feminino/èrò
Terapêutica: anti-reumático, abortivo, anti-sifilítico, depurativo, purgativo e diurético.

Manjerona
Orixás: Xangô
Elementos: terra/feminino/gùn
Terapêutica: estimulante do apetite, digestivo, cólicas, flatulência e afrodisíaco.

Negra-Mina ou Nega Mina
Orixás: Xangô
Elementos: fogo/masculino/èrò
Terapêutica: estimulante, reumatismo, cólicas, nevralgias, tosses.




Quaresmeira
Orixás: Nanã
Elementos: terra/masculino/gùn
Terapêutica: desconhecida.

Pimenta (ÁTÁARÉ)
Orixás: Exú e Ossain
Elementos: fogo/masculino/gùn
Terapêutica: tempero de comidas.

Perpétua (ÈKÈLEGBARA)
Orixás: Exú
Elementos: fogo/masculino/gùn
Terapêutica: males respiratórios, febres, tosses.

Cansanção (ÈSÌSÌ)
Orixás: Exú e Xorokê
Elementos: fogo/feminino/gùn
Terapêutica: em compressas: alívio das dores de queimaduras e contusões – chá: catarro das visa respiratórias, menstruação irregular, hemorragias, leucorréia, escrofulose e hemoptises.

Urtiga (EWE KANAN)
Orixás: Exú
Elementos: fogo/masculino/gùn
Terapêutica: erisipela (a seiva do caule). As folhas provocam queimaduras que se transformam em ulcerações.

Mamona Branca (EWE LÁRÀ FUNFUN)
Orixás: Oxalá
Elementos: Ar/feminino/èrò
Terapêutica: água das folhas cozidas com sal: inchaços nos pés – sementes: óleo de rícino, que é purgativo e indicado para prisão de ventre.

Tento ou Olho de Exú (WÉRÉNJÉJÉ)
Orixás: Exú
Elementos: terra/masculino/èrò
Terapêutica: doenças dos olhos (em quantidades mínimas do pó das sementes) – das folhas e raízes maceradas: afecções urinárias, pulmonares e do ventre.

Patchouli
Orixás: Exú e Oxum
Elementos: água/feminino/gùn
Terapêutica: desconhecida.

Mangueira (ÒRÓ ÒYÌNBÓ)
Orixás: Ogum e Iroko/Tempo
Elementos: terra/masculino/èrò
Terapêutica: folhas: bronquite asmática, estomatite, gengivite e contusões – chá do lenho: leucorréia e diarréia.




Língua de Vaca (EWE GBÚRE OSUN ou SANA)
Orixás: Xangô (Barú) e Oxum
Elementos: ar/masculino/èrò
Terapêutica: complemento alimentar

Rama de Leite (EWE OGBÓ)
(É uma das folhas que “tiram a consciência” da iaô e facilitam o transe)
Orixás: Oxóssi, Ossain
Elementos: terra/masculino/èrò
Terapêutica: epilepsia

Aridan (ÀRÌDAN)
Orixás: Ossain
Elementos: terra/masculino/gùn
Terapêutica: desconhecida

Noz de Cola (OBÌ)
Orixás: Ossain e Oxalá
Elementos: ar/feminino/èrò
Terapêutica: tônico para o coração, reconstituinte e estimulante do sistema nervoso.

Orobô (ORÓGBÓ)
Orixás: Ossain, Xangô
Elementos: fogo/masculino/gùn
Terapêutica: bronquites

Carrapeteira (ÌPÈSÁN)
Orixás: Xangô
Elementos: fogo/masculino/gùn
Terapêutica: combate febres, tosses, gota, afecções sifilíticas e conjuntivite. Em doses elevadas, é abortiva.

Barba de Boi ou Malva Rasteira (TÓ)
Orixás: Omolú
Elementos: terra/feminino/èrò
Terapêutica: desconhecida

Batata Doce (EWE KÚKÚNDÙNKÚ ou EWE ORÍ)
Orixás: Oxumarê
Elementos: água/feminino/èrò
Terapêutica: folhas: emolientes. Cozidas servem para tumores e inflamações na boca e na garganta usadas em gargarejo – tubérculo (raiz): alimentação.

Jaqueira (APÁÒKÁ)
Orixás: Xangô, Iroko/Tempo/Oxumarê
Elementos: fogo/masculino/gùn
Terapêutica: estimulante, antidiarréico, antitussígeno e expectorante.

Flamboyant (IGI ÒGUN BÈRÈKÈ)
Orixás: Xangô, Oyá e Ibeji
Elementos: fogo/masculino/gùn
Terapêutica: lenho das vagens em chá: hipertensão, palpitações cardíacas e sedativo suave.

Bem-Me-Quer (BÁNJÓKÓ)
Orixás: Oxum
Elementos: água/feminino/èrò
Terapêutica: desconhecida.

Chifre de Veado (DÁGUNRÓ)
Orixás: Oxóssi e Logun
Elementos: terra/feminino/gùn
Terapêutica: desconhecida

Cana ou Bananeira de Jardim (EWE ÌDÒ)
Orixás: Oxum e Yewá
Elementos: água/feminino/èrò
Terapêutica: expectorante, diurético, vomitivo e abortivo.

Vitória Régia (EWE OMÍ OJÚ)
Orixás: Obá
Elementos: água/feminino/èrò
Terapêutica:desconhecida

Sapoti (NEKIGBÉ)
Orixás: Ibeji
Elementos: fogo/masculino/gùn
Terapêutica: frutos: contra desnutrição – sementes trituradas: afecções renais – casca do tronco em decocto: diarréias, verminoses e febre.

Poejo
Orixás: Oxum e Ibeji
Elementos: água/feminino/èrò
Terapêutica: gripes, catarro infantil, excitante, gases, cólicas intestinais infantis, falta de menstruação e dores histéricas.

Capeba (EWE IYÁ)
Orixás: Iemonjá
Elementos: água/feminino/èrò
Terapêutica: estimulante, diurético, afecções das vias renais, febres, gastrites, debilidades orgânicas, furúnculos, abscessos, prisão de ventre, ingurgitamento do fígado e baço, ulcerações sifilíticas, hemorróidas e reumatismo.

Baronesa ou Jacinto d’Água (ERESÍ MOMIN PALA)
Orixás: Nanã
Elementos: água/feminino/èrò
Terapêutica: desconhecida.

Noz Moscada
Orixás: Oxalá
Elementos: Ar/feminino/èrò
Terapêutica: estimulante gástrico, afrodisíaco e tempero de comidas.

Pixurim
Orixás: Oxalá
Elementos: ar/masculino/gùn
Terapêutica: dispepsias, problemas gástricos, cólicas, diarréias e picadas de insetos.



























Sassaim Cânticos

1.

BOBO IRÔ, ERUM EFUN A XEN XEN, BOBO AKIKAN

2.

BOBO IRÔ, JÁ KÓ SAIN IWÔ, BOBO IRO ITÁ EXE                                                   BOBO IRÔ, JÁ KÓ SAIN IWÔ, BOBO IRO EJÍ EXE                                                     BOBO IRÔ, JÁ KÓ SAIN IWÔ, BOBO IRO ITÁ LOGUN EXE

3.

TETE KÓ MATÉ WÔ, TÁ INXÓ LINÉ

4.

IGUI IGUI OTÁ OMIM WÔ, IGUI IGUI OTÁ OMIM                                                            IGUI IGUI OTÁ OMIM WÔ, IGUI IGUI OTÁ OMIM.                                                ALÁDO IGUI IGUI DOJUMAN, IGUI IGUI OTÁ OMIM

5.

A DAN DARA MADÁ WÔ, EWE A DAN DARA MADÁ.                                                        A DAN DARA MADÁ WÔ, EWE A DAN DARA MADÁ.                                                EXÚ ANAN FIRI ADAN, A DAN DARA MADÁ WÔ

6.

EWE E OGUM MAN, EWÁ ASSÁ E OGUM MAN LONAN, EWE E OGUM MAN ENI LOPE EWÁ OGUM MAN LONAN

7.
EWE E ASSIM SSÁ, EWÁ ASSÁ E ASSIM SSÁ LÁ AWÁ, EWE E ASSIM SSA´ENI LOPE EWÁ, EWÁ SSIM SSÁ LÁ AWÁ
8.

OGUM TANA TANA ADÊ, TANA ADÊ TANA DEWÔ

9.

OFÁ EIN OFÁ GÔGÔ, OFÁ EIN OFÁ GÔGÔ,                                                                 OFÁ EIN OFÁ GÔGÔ LECE, OFÁ EIN OFÁ GÔGÔ

10.

BOBURÁ, BOFUN JÉ, BOBURA IN OFÁ GÔGÔ

11.

AGÔGÔ MIRÔ LECÉ MIRO WÔ, EWE IMOLÉ

12.

BÍ EWE, BÍ EWE, BÍ EWE BABA                                                                                        ODO BÍ EWE, ODÔ BÍ EWE BABA.

13.

ONIN IYÁ LOJU BÓ, ONIN IYÁ LOJU BÓ BORÓ.                                                     LOJU BÓ , LOJU BÓ BORÓ

14.

ODÉ AROLÊ ODECE PÁ, ODÉ AROLÊ ODECE PÁ,                                                  ODECE PÁ, ODECE PÁ

15.

AXA WERIN OMORODE, AXA WERIN OMORODE,                                            OMORODE, OMORODE
16.

AFI PAPURU, AFI PAPURU, ATIPO ALÁ AFÍ PAPURU                                              AFI PAPURU, AFI PAPURU, ATIPO ALÁ AFÍ PAPURU                                                       ITÁ WÔ WÔ, O ITÁ OMAN, ATIPO ALÁ AFI PAPURU,                                              ORO EJÍ WÔ WÔ, ORO EJÍ OMAN ATIPO ALÁ AFÍ PAPURU

17.

KUN KUNRUN MA KUNRUM, TIBIRIM CÍ ABÍ MÁ TINJÉ, TIBIRIM CÍ

18.

ODÕ OJU MÃ EKÁ UNRÓ, GODO GODO LÁ ODÍ,                                                         ODÕ OJU MÃ EKÁ UNRÓ, GODO GODO LÁ ODÍ WÔ

19.

MOJÉ WIPE MOSSORO WÔ, MOJÉ WIPE MOSSORO WÔ,                                       MOJÉ WIPE MOSSORO WÔ, MOJÉ WIPE MOSSORO WÔ,                                           IPE LOPE EWÁ, IPE LOPE WÁ IYÁ MIM, MOJÉ WIPE MOSSORO,                                   IPE LOPE EWÁ, IPE LOPE WÁ IYÁ MIM, MOJÉ WIPE MOSSORO

20.

ARÁ BALÉ DOJO MAN WÔ, ARÁ BALÉ DOJOMAN,                                                     ARÁ BALÉ DOJO MAN WÔ, ARÁ BALÉ DOJO MAN                                                 KUN KUN KUN KUN ORO OJÍ EWE, ARÁ BALE E DOJO MAN

21.

KI KÁ AKÍ KÁ OYÁ BALÉ WÔ, KI KÁ AKÍ KÁ OYÁ BALÉ                                                   KI KÁ AKÍ KÁ OYÁ BALÉ WÔ, KI KÁ AKÍ KÁ OYÁ BALÉ                                             OYÁ BÍ KOSSUN OYÁ BÍ KKOSI ILÉ, KI KÁ AKÍ KÁ OYÁ BALÉ



22.

KI KÁ AKÍ KA AJAMBURUKU,                                                                                               KI KÁ AKÍ KA AJAMBURUKU,                                                                      AJAMBURUKU BABA TERUM LÉ                                                                                KI KÁ AKÍ KA AJAMBURUKU
OBS,Nesta sassain de numero 22 fazemos um ato de estalar os dedos a sima da cabeça para frente simulando mandar pra longe toda negatividade

24.

ÓPÓ OLÓ OSSAIN ISSI BUN, KUKURU ITÍ ÁKAKÁ                                                    ÓPÓ OLÓ OSSAIN ISSI BUN BABA, KUKURU ITÍ ÁKAKÁ

25.

IRU AJÉ IKIROKÔ, KILOXÉ MOBERÉ
IRU AJÉ IKIROKÔ BABA, KILOXÉ MOBERÉ

26.

IROKÔ A POPO OJO, AL EGUÊ BADE CEMIM,                                                          ALADO IGUI IGUI E POPO OJO ARA NIBÔ ODÉ DEBAN                                            IROKÔ A POPO OJO, AL EGUÊ BADE CEMIM,                                                          ALADO IGUI IGUI E POPO OJO ARA NIBÔ ODÉ DEBAN,                                                ODÉ DEBAN, ODÉ DEBAN, ARÁ NIBÔ ODÉ DEBAN

27.

ERÓ IROKÔ ISO, ERÓ IROKÔ ISO

28.

TI NU ALE NO CREDE WÁ, TI NU ALE NO CRELE WÁ,                                                     TI NU ALE NO CREDE WÁ, TI NU ALE NO CRELE WÁ. OFERE OFERE IBÍ AKÁ, KAN JERELE JERELE KÊ ODO OXÍBATÁ O LU ODÔ KE OMIN TI NU ALE NO CRELE WÁ
29.

KUN KUNRUN MA KUNRUM, TIBIRIM CÍ ABÍ MÁ TINJÉ, TIBIRIM CÍ

30.

ERÊ EWE O JEJE, ERÊ EWE O JEJE IDAN KOBARE EWÁ, IBARI BABA IBÁ WO, IBÁRÍ EWE IBÁ WÔ, DANBORO MADE EWÁ, AXÉ BARA AYÊ

31.

JÁ ORI PEPE, OPENI O PELEPE, JÁ ORI PEPE, O PENI O PÊ XANGÔ

32.

XERE XERE AWÁ MIM MAN XERE                                                                              XERE XERE AWÁ MIM MAN XERE                                                                             BÁERÓ KÓ KOLOBÓ YÓ XERÊ                                                                                   BÁERÓ KÓ KOLOBÓ YÓ XERÊ                                                                                IYÁ MIN OMAN MAN LE KAN XERE                                                                                IYÁ MIN OMAN MAN LE KAN XERE                                                                                BÁ IYÁ DUN DUN MAN LEKAN XERE                                                                              BÁ IYÁ DUN DUN MAN LEKAN XERE

33.

TUN TUN TUN TUN, TUN TUN MININ ,                                                                              INAN KE TIJO OFÁ REGAN, INAN KE TIJO AWÔ LECÉ,                                             KOMA KOMA KOMA LECE ORIXÁ

34.

EWE JIN AWÁ TEJIN, EWE JIN AWÁ TEJIN                                                               OMO OLUFAN AGANJU AYÊ EWE JIN AWÁ TEJIN



35.

ONI CEBE EWÁ, ONI CEBE EWÁ                                                                                 BABA EBÔ ONI CEBE EWÁ

36.

EWE DUN DUN BABATERUN LÉ, EWE DUN DUN BABA TERUN LÉ                            BABA TERUN LÉ MALÉ TERUN LÉ EWE DUN DUN BABA TERUN LÉ

37.

XÁ WELE BABA TETE NUN,                                                                                                XÁ WELE BABA TETE NUN                                                                                            BABA TETE NUN, MALÉ TETE NUN

38.

IPÊ SSAIN EWE LARÁ, TAMI WARÁ AJÉ KESSU                                                           IPÊ SSAIN EWE LARÁ, TAMI WARÁ AJÉ KESSU

39. lOUVOR A OSSAIN

EWE NIN A SAFO OJÉ, EWE NIN E ORIXÁ                                                                      EWE NIN A SAFO OJÉ BABA, EWE NIN E ORIXÁ

40.

EWE BOBO AKI XEGUN, EWE BOBO AKI XEGUN...                                                       EWE BIKAN BABA SAKO OJÉ, EWE BOBO AKI XEGUN

41.

A IBÔ, KÓ IYÁ, KÓ IYÀ, KÓ IYÁ IBÔ


42.

OFERÉ JEJE WÔ, EWE OFERE                                                                               OFERÉ JEJE WÔ, EWE OFERE

43.

ONI TAFARÁ ODÉ, ERÊ MINA,                                                                                         KIMI KIMI OJU ORÔ, ERÊ MINA, TA AFÁ OJÔ, ERÊ MINA

44.

OFERÉ OFÁ ENIN EJÁ, OFERE OFÁ ENIN EJÁ                                                              TETE ROMIM OJU ORÔ O XIBATA,                                                                             ABADÔ OJU ORÔ E LU AWÔ, OFERE OFÁ ENIN EJÁ

45.

BAIN CEMIM CEMIM, LOIN LOIN LOIN                                                                               IGUI WERE ATÁ IROKÔ,                                                                                                   IGUI WERE ATÁ IRONIN

46.

XÉ NIN XÉ, XÉ NIN XÉ, XÉ NIN XÉ ABAIN TOLÁ                                                              IYÁ TORI BOXÊ XÉ NIN XÉ, UNJÍ TORI BOXÊ XÉ NINI XÉ

47.

REZA PARA JOGAR O OMIM EM SIMA DAS FOLHAS, ENIN, E IWAO
O FERE O FERE OBATIXO FERE, OBATIXO FERE                                                             O FERE O FERE OBATIXO FERE,                                                                        OBATIXO FERE AJÉ A KIKAN OBA TIXO FERE



48.

REZA PARA JOGAR O OMIM TORO DE ACASSA OU CANJICA EM SIMA DAS FOLHAS, ENIN, E IWAO
KILOFUN OMORE, OMIM TORO                                                                                  KILOFUN OMORE, OMIM TOROLOROGUM,                                                              OMIM TOROLOROGUM KILOFUN OMORE

49.

REZA DO OMIM

TETERO OMIM ADOJO NIPÁ WÔ.                                                                             TETERO OMIM ADOJO NIPÁ ONI PÁ KUN.

50.

AFEXO

TORO AFEXÔ, ODARA KOBA LÁ YÓ,                                                                        TORO AFEXÔ AWO ELÉ KÓ MA LÓ

51.

REZA

AXÉ KOBÉ LEXÉ TA NI MÓXERO EWÁ,                                                                          AXÉ KOBÉ LEXÉ TA NI MÓXERO EWÁ                                                                             BÁ INXE BÁ INXE KOTUN, BÁ INXE BÁ INXE KOTUN                                                    ORIXÁ IRUMOLÉ AXÉ KOBÉ LEXÉ TA NI MÓXERO EWÁ,

52.

LAKA LAKA LA OMAN,                                                                                                     LAKA LAKA LA OMAN

53.

REZA FECHAR SASSAIM

TIRI TIRI TIN TIN MARIWÔ, JA KOSSAN ALE MARIWÔ






 asà o, erù ejé.








Algumas cantigas que se podem cantar em    rum (folhas) para Ossaim

54.

BOROGODO  BOROGODO, BOROGODO UN CIDE EWÁ, BARAGADA OSSAIM IRE. BOROGODO  BOROGODO BABA, BARAGADA OSSAIM IRE BOROGODO NO CIDE EWA, BARAGADA OSSAIM IRE

55.

  1. ATARUN BÓ MOJUBARU, ATARUN BÓ MOJUBARU                                                ATI LOKO MOJUBARU LOYÁ, ATARUMBO MOJUBARU


56.

MARIWÔ, KILOFO NINXE

57.

A IJÍ KOPELE A IPE WÔ, A IJÍ KOPELE APE WO,                                                                     A IPÊ MALÉ, TORORO IGUI IGUI TORORO É BAGAN

58.

A IJÍ KOPELE IKOPELE IPE MALÉ,                                                                                          A IJÍ KOPELE IKOPELE IPE MALÉ, IPE MALÉ TORORO,                                         TORORO IPE MALÉ TORORO, A IPÊ MALÉ

59.

AFUMÃ BI KAN XEM XEM



60.

A IBÔ A IBÔ LONAN A IBÔ LONAN
61.

A IDO KWE O TIM ORIXÁ

62.

A IDO MAN OTIM AIDUN

63.

PARÁ MI ZAM ZAM NO BE, PARA MI ZAM ZAM NO BE WÔ
















COM AMOR AOS ORIXÁS                                 Pejigan Anderson de Bessen

Nenhum comentário:

Postar um comentário

Sejam bem vindos deixem suas sugestões.